یکی از شیرین‌ترین بخش‌های زندگی، ازدواج است اما برای بسیاری از افراد جامعه، این شیرینی به تلخی طلاق می‌انجامد. متاسفانه، پدیده طلاق آخرین راهی است که برای پایان دادن به زندگی‌های بدون عاطفه و مشقت‌بار در نظر گرفته شده و با توجه به نابسامانی‌های اقتصادی و فرهنگی اخیر در کشور، این معضل اجتماعی پررنگ‌تر خواهد شد. تصمیم برای طلاق یکی از مهم‌ترین تصمیم‌هایی است که هر فردی که در زندگی شخصی خود به بن‌بست رسیده است می‌تواند بگیرد.
شاید مهم‌ترین دلیلی که هر شخصی را در آستانه طلاق قرار می‌دهد این است که هرچه زودتر از شرایط استرس‌زا رها شود. این افراد با امید به اینکه هرچه فرآیند طلاق زودتر به پایان برسد، زودتر می‌توانند به روال عادی زندگی برگردند، تصمیم‌گیری‌های عجولانه را بدون دریافت هیچ مشورتی از افراد دلسوز و متخصص نظیر پزشک، پدر، مادر، خواهر، برادر و حتی مشاور حقوقی در دستور کار خود قرا می‌دهند!
اما نکته اینجاست که در بیشتر موارد درست عکس آن قضیه اتفاق می‌افتد. این باور غلط باعث می‌شود تا متقاضی طلاق، با نادیده گرفتن احساسات، تعهدهای حقوقی پیش‌رو و شرایط اقتصادی خود، امضا بر توافق‌نامه‌ای بزنند که به جای رهایی از چالش‌ها، مجموعه‌ای از چالش‌های بیشتر را با خود به دوش بکشد.
طلاق، به خودی‌خود یک مسیر پرتنش و مبهم است و در ابتدای این مسیر ناگوار، زوجین می‌توانند با بهره‌گیری از مشاوره حقوقی یا مشورت با اعضای خانواده، درگیری‌های عاطفی و مالی در طول این فرآیند را که ممکن است تبدیل به کینه‌توزی و دشمنی شود را از بین ببرند.
در بالا مقدمه‌ای از یکی از معضل‌های بزرگ اجتماعی بیان شده است. پدیده‌ای که با سرعت بسیار زیادی در کشور در حال انتشار است و متاسفانه پیامدهای جبران‌ناپذیری را به‌دنبال خواهد داشت. در این مقاله سعی در بررسی بیشتر این معضل اجتماعی خواهیم داشت.
در ابتدا نگاهی به دلایل به بن‌بست رسیدن زندگی‌های مشترک داریم و سپس به انواع طلاق می‌پردازیم.
اگر با طرف خود فرق دارید، احتیاط کنید.
«با اون چیزی که خودشو نشون می‌داد فرق داشت». این پرتکرارترین جمله‌ای است که شاید از افرادی که در آستانه جدایی هستند یا فرآیند طلاق را به پایان رسانده‌اند، می‌توان شنید. بیشتر رابطه‌هایی که به بن‌بست می‌رسند ریشه در عدم شناخت کافی از یکدیگر پیش از ازدواج دارند. حال این شناخت ناکافی می‌تواند به‌دلیل اختلاف سطح فرهنگی خانواده‌ها، تفاوت سنی زیاد، ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری طرف مقابل و درک غیرواقع‌بینانه از شرایط اقتصادی شریک آینده زندگی داشته باشد. حتی در برخی موارد با تصمیم‌گیری‌های عجولانه مبتنی بر شناخت ناقص زوجین و همچنین عدم دریافت مشاوره حقوقی، اقدام به بخشیدن حق و حقوق خود پیش و یا حتی بعد از ازدواج می‌کنند.
باهم حرف بزنید
بسیاری از مشکل‌های موجود در زندگی مشترک ناشی از عدم توانایی زوجین در برقراری ارتباط کلامی با یکدیگر است. به عبارت دیگر، مهارت گفت‌وگوی سازنده ضعفی است که در بسیاری از زندگی‌های امروزه وجود دارد و موضوع‌هایی که کاملا ساده با گفت‌وگو قابل حل است، تبدیل به جنجالی غیرقابل حل می‌شود و در نهایت تا راهرو‌های دادگاه‌ها نیز ادامه می‌یابد. عدم توانایی در صحبت‌کردن سبب می‌شود تا منیت در طرفین به‌وجود آید که حتی هریک از طرفین برای پیشبرد خواسته خود، صحبت‌های مشاور حقوقی خود را نیز نادیده می‌گیرند و نتیجه نهایی قابل پیش‌بینی است!
برای داشتن یک رابطه ارزشمند باید از مهارت‌های سه‌گانه، حرف‌زدن، گوش‌کردن و حل مساله به عنوان کلید بقای زندگی مشترک استفاده کرد.
تازه بمانید
سومین علت اختلاف و طلاق میان زوج‌ها، یکنواخت‌شدن و یا تکراری‌شدن زندگی است. این یک حقیقت غیرقابل انکار است که رابطه زناشویی مانند یک گیاه است و باید برای رشد آن و جلوگیری از پژمرده‌شدن به آن رسیدگی کرد. به عبارت دیگر حس تازه‌گی باید در رابطه دمیده شود و روزهای نخست آشنایی دوباره ساخته شود.
استقلال فکری داشتن را تمرین کنید!
متاسفانه یکی از اصلی‌ترین دلایل طلاق توافقی، دخالت‌های بیرونی در رابطه است. این دخالت‌ها چه از روی خیرخواهی و چه از روی حسادت، چه از طرف خانواده‌ها و چه از طرف نزدیکان دیگر، اغلب زمینه‌ساز مشکل می‌شود و باعث می‌شود تا سکان زندگی از دست زوجین خارج شود. بهترین راه این است تا این دسته از زوج‌ها، اهداف و تصمیم‌های خود را در خانه مطرح کنند و تصمیم مشارکتی بگیرند.
حال این سوال پیش‌می‌آید که با فرض به بن‌بست رسیدن کامل یک رابطه، طرفین چگونه می‌توانند به زندگی مشترک خود پایان دهند و چه حق و حقوقی به گردن هم دارند؟ ابتدا نگاهی به انواع طلاق می‌اندازیم:
زبان و اصطلا‌ح‌های حقوقی در همه‌جای دنیا شامل کلمه‌های پیچیده و ناآشنا برای عموم می‌شود؛ همین مساله سبب می‌شود تا مباحث حقوقی، محبوبت چندانی برای همگان نداشته باشند. بدین‌ترتیب لازم است تا پیش از تصمیم‌گیری در این رابطه از نظرات یک متخصص، وکیل یا مشاوره حقوقی بهره برد.
پیش از بررسی بیشتر طلاق، لازم است تا با مفهوم کلمه طلاق به زبانی ساده آشنا شویم.
طلاق و انواع آن
طلاق از واژه‌های عربی است که در ادبیات حقوقی کشور ما کاملا جا افتاده است و به زبان فارسی معنی رهایی یا آزاد کردن را می‌دهد و در امر زناشویی به معنی برهم‌زدن پیمان است. این عمل در هر کشور فرآیند متفاوتی دارد که متناسب با قانون اساسی و مذهب به رسمیت شناخته‌شده در آن کشور، اعمال می‌شود. در ایران و مطابق با مذهب شیعه، طلاق از اختیارات مرد است. به این معنی که طبق ماده ۱۱۳۳ «مرد هرزمان که بخواهد می‌تواند زن را طلاق دهد.» . نکته حائز اهمیت در آن است که زن نیز تحت شرایطی می‌تواند درخواست طلاق دهد که در ادامه به تفصیل به آن خواهیم پرداخت. به‌طورکلی در مذهب تشیع، دو نوع طلاق وجود دارد:
۱. طلاق رجعی
۲. طلاق بائن
طلاق رجعی یا طلاق از طرف مرد
در این نوع طلاق، مرد می‌تواند بدون نیاز به شرط‌های قید شده در سند ازدواج، در هر مقطع و زمانی اقدام به درخواست جدایی از همسر کند. در این حالت مرد، مطابق بر شرع و قانون موظف است تا به طور کامل نسبت به برآورده کردن تعهدهای خود نسبت به همسر که در سند ازدواج قید شده است، اقدام کند. به‌عبارت دیگر، در این حالت مرد موظف به پرداخت مهریه، اجرت‌المثل و نفقه و بقیه شروط طلاق است.
طلاق بائن
این نوع طلاق خود از دو قسمت تقسیم می‌شود که شامل:
۱. طلاق خلع
۲. طلاق مبارات
است. طلاق خلع، همان طلاق از طرف زن است که تحت شرایطی قابل انجام است. این بدین معنی است که اگر زن بدون داشتن دلیل، دادخواست طلاق بدهد، دادخواست او رد می‌شود. به‌طورکلی زن در دو صورت می‌تواند اقدام به طلاق کند:
۱. شرط ضمن عقد: در این نوع از طلاق، زن پیش از ازدواج و با مشورت خانواده، بزرگان و بهره‌گیری از نظرات یک وکیل می‌تواند شروط مناسب را به‌طور رسمی و در عقدنامه طلب کند که یکی از آن‌ها، حق طلاق یا وکالت طلاق است.
۲. عسر و حرج: به‌طورکلی اگر زن با کمک یک مشاوره حقوقی بتواند در دادگاه ثابت کند که در زندگی مشترکش وضعیتی غیر قابل تحمل نظیر اعتیاد شوهر، ترک زندگی توسط شوهر یا بیماری‌های صعب‌العلاج روانی یا مسری بودن آن، به‌وجود آمده است می‌تواند اقدام به طلاق کند.
طلاق مبارات، نوعی دیگر از طلاق خلع است که به‌طور کامل و به‌صورت توافقی اتفاق می‌افتد و بهترین حالتی است که طرفین می‌توانند بدون صرف هزینه زیاد و در کمترین زمان اقدام به جدایی کنند. در این حالت پیش از اقدام به طلاق، زوجین باید نسبت به تعهدهای یکدیگر پس از جدایی نظیر مهریه، نفقه و حزانت به توافق کامل برسند.
همانطور که اشاره شد، در مذهب تشیع، حق طلاق با مرد است و این اختیار به مرد داده شده تا در هر زمانی اقدام به جدایی کند. ولی مهم‌ترین نکته اینجاست که دلیل دادخواست از طرف مرد در پرداخت نفقه و اجرت‌المثل و دارایی‌های زوجین شرطی تعیین‌کننده است. به عبارت دیگر، مهریه تنها شرطی است که پرداخت آن واجب است و بقیه حقوق زن منوط به دلایل جدایی می‌شود. به‌طور مثال اگر زنی اقدام به ترک منزل مشترک کند، در این صورت فقط مهریه توسط مرد باید پرداخت شود و شرط‌های نفقه، اجرت‌المثل و تنصیف دارایی به خودی‌خود لغو می‌شوند.
